Hè ja, gezellig dode mensen kijken

Wat doe je met doden waarvan de graven niet langer worden betaald door hun families? Je graaft ze op, stoft ze af en zet ze bij elkaar in toonzalen zodat andere mensen er van kunnen genieten. Op deze Throwback Thursday neem ik je mee naar het bizarre Guanajuato Mummiemuseum in Mexico. Enne… let niet op de lijkengeur.

Als je beschikt over een zwakke maag kun je het Mummiemuseum in de Mexicaanse stad Guanajuato beter overslaan en voor het Spookslot van de Efteling kiezen. Want dit is de echte dark side, echte horror. Geen poppen die even boe roepen of een projectie van een spook dat een macaber dansje maakt in de duisternis, overal waar je kijkt staart de dood je recht in de ogen. In totaal staan er 111 gemummificeerde lichamen in het museum opgesteld. “Het is angstaanjagend, ik ben er helemaal misselijk van,” vertelde de Peruviaanse Maria Goncalves aan Mail Online toen ze het museum eerder dit jaar bezocht. “Het zijn vooral de verschrikkelijke gelaatsuitdrukkingen van de mummies die het zo afschuwelijk maken.”

In Mexico kunnen ze maar heel moeilijk afscheid nemen van hun geliefden.

Mummiemuseum Mexico dood go with the vlo

Papier hier? Eh, liever niet.

Broek op half zeven. Een rapper? (Travellerbruce, Flickr/Russ Bowling)

“Mensen betalen om naar onze oude lijven te kijken. Wat een giller haha.” (Anders Lagerås)

Happy Halloween. En jij dacht dat een pompoen met een waxinelichtje eng was? (Flickr/jndaycoulter)

Hoewel veel mummies een vreedzame dood stierven, bijvoorbeeld in hun slaap (de ‘Heilige Dood’ volgens de Mexicanen), trekken de personen die ellendiger aan hun einde kwamen alle aandacht. Huiveringwekkende blikvangers zijn een verdronken man wiens spartelende benen verstijfden tot een soort akelige kikkerpoten, een vermoorde man bij wie je nog steeds duidelijk de steekwond in zijn inmiddels gele en uitgedroogde buik kunt zien en iemand die in een ijzeren maagd was gestopt en vervolgens doorboord werd met ijzeren pinnen toen men deze sloot. De pijn die deze persoon voelde in dat martelwerktuig moet onbeschrijflijk zijn geweest. Shocking.

The mummy returns
Hoe Guanajuato aan zo’n gruwelijk dodenkabinet komt? Daarvoor moeten we kijken naar de grote Saint Paula begraafplaats naast het museum. Generaties Mexicanen vinden er sinds 1861 een laatste rustplaats en hun families betalen een vast bedrag om de graven gedurende een periode van een aantal jaar te huren. Dit is te vergelijken met het grafrecht zoals we dat in Nederland kennen. Wanneer families geen zin hebben om nog langer te betalen of er niet de middelen voor hebben, wordt hun geliefde opgegraven. Maar terwijl wij onze doden in dat geval cremeren, hanteerden ze op Saint Paula ruim 120 jaar een ander systeem. Men inspecteerde de lijken eerst om te zien welke er nog een beetje gezellig uitzagen. Die mochten dan beginnen aan een tweede ‘leven’ als kijkobject. De rest, zo’n 98 procent, werd buiten de stad herbegraven.

Wij hebben de Nachtwacht, in Mexico hebben ze Fright Night.

“Cause this is thriller, thriller night. And no one’s gonna save you from the beast about to strike…”

De overschotten die niet mooi meer waren, werden kennelijk achterin op een hoop gegooid.

In het Mummiemuseum is het nog steeds een behoorlijk dode boel. (Flickr/Russ Bowling)

“Koekoek, riep iemand mij wakker uit de dood?”

De eerste die deze twijfelachtige eer te beurt viel, was ene Remigio Leroy ofwel de ‘Franse dokter’. Hij stierf tijdens een bezoek Guanajuato in de negentiende eeuw en lag jaren in een crypte voordat in 1865 de lease verliep en hij eruit werd gehaald. Medewerkers van de begraafplaats waren stomverbaasd over hoe goed zijn lichaam gepreserveerd was. Door de luchtdichte crypte was Remigio uitgedroogd en een mummie geworden. Mensen kwamen van heinde en verre om dit wonder met eigen ogen te aanschouwen en toen kreeg men een idee: waarom gaan we niet meer van zulke mummies tentoonstellen? Vanaf dat moment begon men de ‘mooiste’ doden die in cryptes hadden gelegen (en dus anders dan in de grond begraven overleden niet waren vergaan) te bewaren en in een gebouw bij elkaar te zetten. Dit resulteerde in de jaren vijftig van de vorige eeuw in het museum zoals we dat nu kennen.

Oeps, levend begraven in Mexico
Natuurlijk zijn de Mexicaanse mummies niet immuun voor verval. Hun oogleden, oorlelletjes, wangen en geslachtsdelen zijn veelal vergaan omdat de huid daar dunner is, maar over het algemeen verkeren zelfs de alleroudste exemplaren in een goede conditie. Hun baarden, wenkbrauwen en nagels zijn nog helemaal intact. De verschillen met de enige dode in het museum die uit een normaal graf afkomstig is, zijn groot. Daarvan is alleen het skelet over. Eigenlijk zijn hun kleren er nog het slechtst aan toe. Het gros van de mummies heeft nog steeds hetzelfde kloffie aan als dat ze droegen op de dag van hun overlijden. “De kleding begint te rotten voordat dit met de lichamen gebeurt,” zegt Manuel Limón, die als gids werkt in het museum. “Het is daarom van essentieel belang dat de mummies onderhouden worden.” Eens in de twee maanden gaat het museum (dat zeven dagen per week open is), dan ook een hele dag dicht zodat alle bewoners kunnen genieten van een lekkere stofbeurt. Eventjes wat me-time.

De enige museumganger die uit de grond komt, kon een carrière als mummie wel vergeten.

Een droge crypte in de Mexicaanse zon verricht mummificeerwonderen.

Het zijn maar verslapte kaken. Hopen we. (Flickr/Adri Lagunes)

Het zijn hier niet alleen de oude sokken die ruiken.

Levend begraven worden en niemand die je hoort schreeuwen…

Dat een hoop mummies open monden hebben, is eenvoudig te verklaren. Het is een gevolg van het verstijven van de tong en het verslappen van de kaak. Het heeft dus niets te maken met een gewelddadige dood. Al gaat die vlieger helaas niet op voor een van de beroemdste mummies van het museum, Ignacia Aguilar. Zij leed aan een vreemde ziekte waardoor haar hart heel zacht klopte of soms zelfs even stopte. In 1922 haperde haar rikketik opnieuw en dacht haar familie dat ze overleden was. Toen de crypte van Ignacia jaren later werd geopend, bleek dat men een afgrijselijke vergissing had gemaakt. Ignacia lag op haar buik gedraaid en haar mond zat vol met bloed omdat ze hysterisch in haar eigen arm gebeten had. Ze was kort na de uitvaart ontwaakt. De geluiden van die bloedstollende gebeurtenis zijn reeds lang weggestorven, maar in gedachten hoor je Ignacia nog steeds gillen. Wat moet ze ongelooflijk bang zijn geweest.

Yummie mummie
Het is echter niet de mummie van Ignacia Aguilar die het meeste losmaakt bij de bezoekers. Dat zijn de mummies van de kinderen. De inhoud van de vitrines illustreert op schrijnende wijze dat de dood ook aan de allerkleinsten niet voorbij gaat. Het Guanajuato Mummiemuseum is er trots op dat het de kleinste gemummificeerde foetus ter wereld bezit. Het vier maanden oude kindje dat niet groter is dan een één euromunt, werd aangetroffen in de baarmoeder van de mama toen ze uit haar crypte werd gehaald. Bezoekers kunnen er tegenwoordig door een vergrootglas naar kijken. En in de ‘Babykamer’ liggen allemaal zuigelingen van minder dan een jaar oud. Zoals de ‘Kleine Sint Martinus’, het jongetje dat na zijn overlijden door zijn ouders in de outfit van de heilige Sint Martinus de Porres werd gehesen, compleet met rozenkrans en bezemsteel. Ze hoopten dat hij zo meer kans maakte op een vredig leven in het hiernamaals.

De ‘Kleine Sint Marinus’ (r) is de lieveling van het museum. (Flickr/Magnus von Koeller)

Voor Europeanen zijn zulke beelden redelijk schokkend. (Flickr/Christian Frausto Bernal)

De dood hoort bij het leven vinden de Mexicanen. (Flickr/Christian Frausto Bernal)

Heftig, maar toch blijf je kijken. (Anders Lagerås, Flickr/magnusvk)

“Tot ziens en kom nog eens terug… als je durft.” (Flickr/Christian Frausto Bernal)

Door het aanscherpen van de wet in 1958 werd het voor het Guanajuato Mummiemuseum minder makkelijk om nog aan verse mummies te komen. De laatste aanwinst dateert uit 1989 en het gros is dan ook stokoud. Maar bezoekers staan nog dagelijks met bosjes voor de deur. Per week schuifelen er zo’n vierduizend mensen langs de vitrines. Luguber? Voor Europeanen misschien, maar niet voor de Mexicanen, stelt Arturo Tabares. Hij is woordvoerder van het bestuur van Guanajuato en verdedigt het museum vurig. “Het museum overtreedt geen enkele wet en de bezoekers worden vooraf netjes gewaarschuwd over wat ze binnen zullen aantreffen. In Mexico gaan we gewoon anders om met de dood. Hier vieren we de cyclus van het leven en zien we de dood als een onvermijdelijk iets. 99 procent van de bezoekers gaat hier weg met een tevreden gevoel.” Ik weet na het zien van dit museum in ieder geval zeker dat ik me laat cremeren. Voor je het weet opent een slimme jongen hier in de toekomst ook een filiaaltje.

Ga je binnenkort op vakantie naar Mexico en durf je de mummies aan? Het Museo de las Momias de Guanajuato is dagelijks geopend: momiasdeguanajuato.gob.mx.