Het verleden bekent kleur
Onder verzamelaars is een fanatieke zoektocht gaande naar hele vroege kleurenfoto’s, liefst van voor de Tweede Wereldoorlog. Zo af en toe wordt er ergens weer een stapeltje teruggevonden. Op deze Throwback Thursday zien we de geschiedenis in full colour.
Een testje: visualiseer in je hoofd het Parijs van de roaring twenties. New York tijdens de crisis van de jaren dertig, het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Grote kans dat je korrelige zwart-wit beelden op je netvlies ziet. Als mensheid zijn we zo gewend geraakt om dat te doen, dat we onszelf nauwelijks kunnen voorstellen dat de straten, mensen en natuur er in die jaren toch heus iets bonter uitzagen. Zwart-wit was vroeger, kleur is nu.
Verleden wordt heden
Toch begint die perceptie geleidelijk te wankelen doordat er steeds meer kleurenfoto’s van voor de oorlog boven komen drijven. Want wat weinigen weten: aan het begin van de 20e eeuw werd er al volop geëxperimenteerd met kleurenfotografie. Het merk Kodak bracht de kleurenfilm al in 1935 massaal op de markt. De eerste kleurenfoto uit de geschiedenis werd zelfs nog veel en veel eerder gemaakt, namelijk in 1861.
Laatst nog ontdekte de Britse Barney Britton tijdens het uitruimen van de zolder van zijn overleden grootmoeder Margaret Gardiner een grote verzameling kleurendia’s. Gemaakt toen Margaret en haar man Denys in de warme zomer van 1939 vanuit hun woonplaats Londen op huwelijksreis gingen naar het Engelse platteland.
Londen voordat de nazi’s in 1940 langswipten voor een Blitz-bezoekje.
Denys Gardiner wist het in 1939 al: een dame hou je zoet met veel ijsjes.
Vooroorlogse liefde is…in een oldtimer genieten van het uitzicht.
Romantisch picknicken in kleine dorpjes, eigenlijk is er niets veranderd.
De beelden waarop het stel in hun convertible geniet van de laatste vredige dagen voordat Hitler Europa onder de voet zou lopen, zijn fascinerend. Op de mode en kapsels na zou dit haast gisteren kunnen zijn. “Ik was met stomheid geslagen toen ik ze bekeek,” aldus Barney die de foto’s op DP Review plaatste. “De kwaliteit van de beelden is ronduit indrukwekkend.”
Vintage realisme
Ook van het vooroorlogse Rotterdam bestaan er kleurenfoto’s, met als tragische uitschieter een reeks beelden van de stad vlak na het bombardement (opgenomen in het boek Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog van J.L. van der Pauw). Geen wazige kiekjes zoals we ze kennen uit de geschiedenisboeken, de Oude Haven brandt gewoon zoals het was, in full colour.
De Coolsingel in het oude Rotterdam. Hier is nu de Koopgoot.
Leuvehaven.
En toen wipten de Duitsers langs… (Boom Lemma Uitgevers)
Maar ook van andere delen van Nederland uit die tijd zijn vele kleurenfoto’s teruggevonden. Het in 1985 uitgebrachte boek Nederland 1940-1945, de gekleurde werkelijkheid (zie je dit boek liggen op een rommelmarkt, koop hem!) bevat ruim 200 unieke kleurenbeelden die de fotograaf Alphons Hustinx maakte tijdens de bezettingstijd. De Jodenvervolging, de onderdrukking, de verwoesting, alle ellende komt op de pagina’s akelig dichtbij. Weg is de veilige afstand die de ons oh zo vertrouwde zwart-wit foto’s scheppen. Ineens lijkt de inktzwarte periode ’40-’45 een stuk minder lang geleden dan voorheen.
Couleur locale
Maar het zijn de kleurenfoto’s uit een nog verder verleden, die het meest betoveren. Zoals de beelden van Parijs in 1914, afkomstig uit de collectie van bankier en filantroop Albert Kahn. Geschoten met behulp van de Autochrome Lumière-technologie zijn de foto’s stuk voor stuk net prachtige kleine schilderijtjes. Ze spatten van het leven.
In 1914 deed Parijs niet onder voor Alkmaar met haar kaasmarkt.
Feesten, feesten, de Parijzenaars kregen er geen genoeg van.
Bored? Geen zorgen jongens, de Eerste Wereldoorlog gaat bijna van start.
Schilderachtige straatjes waar zelfs de reclames te gek zijn.
Het was Alberts droom om alle volkeren van de wereld in kleur vast te leggen. Hiervoor stuurde hij fotografen naar meer dan vijftig landen. Dankzij hem weten we nu hoe de laatste traditionele Keltische dorpjes in Ierland er écht uitzagen voordat ze gesloopt werden, hoe kleurrijk het leven in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog was en hoe mooi inheemse volkeren zich ook vroeger al kleedden. De highlights uit zijn enorme collectie zijn gebundeld in het boek The wonderful world of Albert Kahn.
Kleurig kippenvel
Eenzelfde documenteerdrang had Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorskii. De Russische fotograaf voerde met de steun van tsaar Nicolaas II een ambitieus plan uit om het Russische rijk in al haar glorie vast te leggen. In een speciale treinwagon die hij ombouwde tot donkere kamer reisde hij van 1909 tot 1912 en nogmaals in 1915 door zijn geboorteland. De verste uithoeken deed hij aan. Vooral Sergei’s portretten van de plattelandsbevolking zijn van een verbluffende schoonheid.
Russian diva’s. Ook in 1909 vonden tienermeisjes het niet cool om te lachen op foto’s.
#Rusland #meerdanhonderdjaargeleden #ongelooflijk
Boezemmaatjes Yuri en Dimitri verloren elkaar nooit uit het oog.
Terwijl vrouwlief Tatjana een juicy varkentje voor hem bereidde, had Pjotr alle tijd om te poseren.
“In 2014 denken mensen dat wij er altijd in zwart-witte kleding bijliepen. Hysterisch grappig niet?”
Hunkerend naar meer? De hoogtepunten van Sergei’s werk vind je terug in het boek Nostalgia. Om huizenhoog – full colour – kippenvel van te krijgen!
Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog
J.L. van der Pauw
Boom Lemma Uitgevers
ISBN 978 9 08506 160 1
Alleen nog tweedehands verkrijgbaar.
The Wonderful World of Albert Kahn: Colour Photographs from a Lost Age
David Okuefuna
BBC Books
ISBN 978 1 84607 458 5
Prijs v.a. £ 10,-
Nostalgia: The Russian Empire of Czar Nicholas II
Sergei Mikhailovich Prokudin-Gorskii
Die Gestalten Verlag
ISBN 978 3 89955 439 7
Prijs v.a. £ 30,-
Deel dit artikel!
Gerelateerde berichten
Design voor weinig: stoepverkoop bij Nummer13 →
De laatste glorieuze jaren van Oud-Rotterdam →
75 jaar vrijheid: enkele goede oorlogsboeken →
Pingback: De oorlog in full colour | Go with the Vlo