Nach Holland: daar komen de Duitsers
In de vroege morgen van vrijdag 10 mei 1940 vielen Duitse troepen ons land binnen. Hoe die traumatische eerste oorlogsdagen verliepen, zie je in het fotoboek Nach Holland.
Foto’s: Gerard Groeneveld, WBOOKS
Het kostte de Duitsers een luttele vijf dagen om Nederland op de knieën te dwingen. Op 10 mei 1940, om 03.55 uur Nederlandse tijd, begon de invasie. Zes pantsertreinen overschreden de Duits-Nederlandse grens, terwijl vanuit de lucht Luftwaffe-eskaders als venijnige wespen kwamen aangevlogen. Nederlandse soldaten bood dapper verzet, maar bleken niet opgewassen tegen het brute Duitse geweld. Het vernietigende bombardement op Rotterdam op 14 mei vormde de genadeklap. Om te verhinderen dat Utrecht hetzelfde lot onderging, gaf het Nederlandse leger zich over. Op woensdag 15 mei werd in het dorpje Rijsoord, ten zuiden van Rotterdam, de capitulatie getekend. Ons land zou vijf jaar lang tot het Derde Rijk behoren.
In het boek Nach Holland – De meidagen van 1940 door Duitse ogen van Gerard Groeneveld kun je aan de hand van circa 220 amateurkiekjes van Duitse soldaten herbeleven hoe het er in die meidagen aan toe ging. Je volgt de hevige strijd chronologisch, van de aanval op de noordelijke provincies tot de laatste wanhopige gevechten in Zeeland.
De Duitsers schoten erop los met hun geweren én camera’s.
Het Haringvliet en Oostplein in Rotterdam na het bombardement. Bijna niets meer van over.
De bommenregen op de stad is zo heftig dat de brokstukken van de huizen in de Maas plonzen.
Vier Nederlandse soldaten geven zich over bij de brug van Goselink, ten westen van Coevorden.
Het kapotgeschoten Esso-station bij de Afsluitdijk. De Duitsers maken hier veel slachtoffers.
Waar nu naartoe? Even op de kaart kijken.
Auteur Gerard Groeneveld putte voor het boek grotendeels uit zijn eigen collectie Duitse oorlogsfoto’s. Hij verzamelt deze al ruim tien jaar. Ze fascineren hem vanwege hun persoonlijke karakter, legt hij uit in de inleiding. “Het ging de gewone soldaat niet om het maken van nieuws, of een ‘mooi’ veelzeggend plaatje. Hij koos beelden van gebeurtenissen die hij zelf aan den lijve had ondervonden en die hij met familie en vrienden thuis kon delen. De veldtocht zoals hij die zelf had beleefd, zijn beelden bij zijn verhaal.” De foto’s gunnen ons een intiem kijkje in het leven aan het front. “Ze laten ons nog dichterbij dit stuk oorlogsgeschiedenis komen.”
De Duitse kiekjes zijn tevens van groot historisch belang, omdat de Nederlanders zelf van deze turbulente dagen bijna geen foto’s geschoten hebben. Dit kwam door het fotografieverbod dat generaal Winkelman, opperbevelhebber van de Land- en Zeemacht, op 3 mei 1940 uitvaardigde. Hij verbood het fotograferen van militaire gebouwen, vliegvelden, wagenparken en bivaks. De Duitsers hadden hier geen last van. Integendeel, zij werden door de Duitse legertop juist aangemoedigd om hun fotocamera’s mee te nemen in de strijd. Zulke foto’s vormden een leuk aandenken aan hun ‘heldendaden’ en hadden propagandawaarde.
Lachen met die gekke nazi’s
De vele duizenden foto’s die de Duitse soldaten maakten, bleven decennialang verborgen. Ze werden in albums geplakt en verdwenen in kasten of dozen op zolder. Met het uitsterven van de oorlogsgeneratie belanden ze gaandeweg op vlooienmarkten en op veilingsites als de Duitse eBay, waar verzamelaars ze fanatiek opkopen. Daar ken ik Gerard ook van. Ik verzamel zulke oorlogsfoto’s namelijk ook en werd regelmatig door hem overboden. Net als bij zijn andere boek Rotterdam frontstad herken ik opnieuw diverse beelden die me door de vingers glipten. Maar ze zijn Gerard gegund, Nach Holland is een fraai vormgegeven tijdsdocument geworden.
Sommige foto’s zijn aangevuld met persoonlijke getuigenissen. Zo schreef Kriegsberichter Leo Leixner op 11 mei 1940 hoe betoverd hij was door de Nederlandse bevolking en het landschap: “Zonder dat we vandaag in contact komen met de vijand, trekken onze eskadrons diep het land in, dat zich in omfloerste zwaarmoedigheid, zo eigen aan deze streek, voor ons openstelt. Het prentenboek van onze kindertijd vinden we hier weer voor ons opengeslagen, het pittoreske Holland van de windmolens, de in gepeins verzonken vaarten, de uitnodigende huisjes met hun grote ramen, het Holland van de klepperende houten klompen en de koddige kapjes van de meisjes. Een jongensdroom is in vervulling gegaan, het weidse zo karakteristieke land ontsluit zich voor bewonderende ogen, en het is voor ons moeilijk voorstelbaar, dat dit allemaal het land van de vijand zou moeten zijn.” Mein Gott, het klinkt haast alsof Leo hier op vakantie ging.
Deze kiekjes van Rotterdam komen uit mijn eigen verzameling. Ik zou ze ook graag bundelen in een boek.
Wehrmacht-toeristen op weg naar het pittoreske Holland. Nog even een gezellige groepsfoto.
Een wonderlijk onthaal in het Groningse dorp Nieuwolda. Deze dame heeft er zin in?
Vijf soldaten en een burger worden in Asten onder schot gehouden. De sfeer is grimmig.
Nach Holland te duur? Gerard gebruikte een deel van de foto’s ook in het goedkopere boek Heinz in Holland.
De strijd is voorbij en de Duitsers hebben het land bezet. Daar moet op gedronken worden!
In Nach Holland genoeg beelden die de lelijke kanten van de strijd tonen. De foto van een Nederlandse militair die als verdoofd tegen een bunker in Amstelwijck zit, terwijl het lijk van een andere soldaat voor hem ligt, raakt je diep. Nog zo’n indringende foto is die van een groep Rotterdammers en Duitse soldaten schuilend tegen een spoordijk als een deel van de stad al in lichterlaaie staat. Hun gespannen en vermoeide gezichten spreken boekdelen. Het beeld van de vijf Nederlandse soldaten en een burger die in Asten door een Duitse soldaat onder schot worden gehouden, laat je evenmin los. Na verhoor door de Duitse commandant mocht de burger gaan, maar de anderen werden als krijgsgevangenen naar Duitse kampen gestuurd.
Het zijn de jolige taferelen die echter het meest bijblijven: de Duitse soldaten die in Arnhem de toegestroomde jeugd in de achterbak laten en vrolijk met ze poseren, de jonge inwoonster van Nieuwolda die breed grijnzend de bezetter verwelkomt of de melige Duitser met een ei in zijn mond tussen een boerenfamilie uit Dongen. De invasie lijkt haast een grap.
De meest bizarre foto wordt voor de laatste pagina van Nach Holland bewaard. Hij is genomen nadat de gevechten waren afgelopen. Breed lachend proosten Duitse én Nederlandse soldaten in een kroeg op de goede afloop. Geen beter beeld om de waanzin van oorlog te illustreren.
Nach Holland – De meidagen van 1940 door Duitse ogen
Gerard Groeneveld
WBOOKS
ISBN 978 94 6258 245 3
Verkoopprijs: € 29,95
wbooks.com
Deel dit artikel!
Gerelateerde berichten
De beste boekenmarkten van deze zomer deel 2 →
Dit zijn deze zomer de beste boekenmarkten →
Schatjagen tussen de weilanden →
Pingback: Jodensterren te koop op de vlooienmarkt??? | Go with the Vlo