Prikkelende groetjes uit het verleden
Een blote borst en vaak heel wat meer. De afgelopen 125 jaar zette de erotische ansichtkaart behoorlijk wat spanning op de mannengulp. Ook sommige vrouwen kregen het er warm van.
“Ik ga dit niet voor jullie versturen, dit is zo walgelijk en ongepast!” Twintig jaar jaar na dato zie ik de loketbeambte van het postkantoor aan de Amsterdamse Singel nog schuimbekken. Met twee vriendinnen had ik een grote ansichtkaart gekocht met daarop de zwart-wit foto van een blote tante die een poes aaide. Twee stoeipoesjes voor de prijs van één zeg maar. Hysterisch grappig vonden we zelf, vooral omdat de bush van de dame in kwestie het ongetemde karakter had van een Brillo-schuurspons. Daar kon de kat naast haar nog een flinke haarpunt aan zuigen. De studievriendin naar wie we hem wilden opsturen, zou vast net zo in een deuk liggen als wij. Helaas deelde de dame achter het loket onze humor niet. Bij het zien van zoveel vaginale fun, sloegen de stoppen door. Wóedend was ze. Ze weigerde de kaart pertinent te frankeren.
Raar? Nogal. We stonden in hartje Amsterdam, zo’n beetje het epicentrum van foute ansichtkaarten. Je zou verwachten dat ze bij het postkantoor wel iets gewend waren. En het was nu ook weer niet zo dat we een blowende anus wilden versturen of een vagina die zich plagerig over een Amsterdammertje liet zakken. Vergeleken bij die excessen waren onze poezen hartstikke onschuldig. Lieflijk bijna. Maar het allerbelangrijkste is dat erotische ansichtkaarten deel uitmaken van ons cultureel erfgoed. Ze bestaan al meer dan 125 jaar. Ze horen bij de mensheid zoals klompen en tulpen bij Nederland. Hoe kun je daar nu zo kwaad om worden?
Très geil
In het in 2015 verschenen boek Erotic Postcards of the Early Twentieth Century van Nigel Sadler staat dat het allemaal begon met de uitvinding van de fotografie in de negentiende eeuw. Fotografen ontdekten dat het nieuwe medium zich uitstekend leende voor het vastleggen van de vrouw in al haar naakte glorie. Aanvankelijk werd dit gedaan onder het mom van ‘kunst’, maar die doorzichtige dekmantel werd al snel afgeworpen. Bloot was gewoon geil en er viel goed geld aan te verdienen. Vooral in Frankrijk ontstond er in korte tijd een bloeiende productie van zulke pikante plaatjes. De Fransen maakten spannendere exemplaren dan wie ook. Vandaar ook de naam ‘French postcards’.
Toch was de term ansichtkaart tijdens die beginperiode feitelijk onjuist. Want hoewel deze kaarten op de achterzijde met regels bedrukt werden, waren ze niet bedoeld om te versturen. Het waren verzamelobjecten en er was voor een ansichtformaat gekozen zodat ze gemakkelijk onder de toonbank verhandeld konden worden en in je zak pasten. De meeste kaarten moest je ook niet op zichzelf zien. Ze maakten deel uit van een striptease-serie van meerdere kiekjes. Op de eerste kaart zag je de vrouw gekleed, maar gaandeweg onthulde ze haar lichaam.
Olijke strandnymfonames
Omdat erotische ansichtkaarten in het geniep werden geproduceerd, is er weinig bekend over de makers ervan. Weinig fotografen signeerden hun werk. We weten nog minder over de vrouwen die hiervoor hun textiel afschudden. Lange tijd werd gedacht dat de vrouwen op de kaarten prostituees waren, maar tegenwoordig vermoedt men dat het ging om vrouwen uit de arbeidersklasse die simpelweg een extra zakcentje wilden verdienen. Je kunt ze een beetje vergelijken met de (huis)vrouwen van anno 2018 die op zolder strippen voor betaalsites als thuis.nl terwijl hun kroost naar school is. Het was gemakkelijk werk en niemand hoefde erachter te komen. Tenzij hun mannen, broers of vaders deze kaarten ook spaarden natuurlijk…
De hoogtijdagen van de erotische ansichtkaart lagen tussen 1890 en de jaren dertig van de vorige eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog was het grotendeels over. Er kwamen steeds meer tijdschriften uit met dezelfde prikkelende foto’s, waardoor mannen niet langer hun masturbatieheil hoefden te zoeken in een kleine kaart. Ze konden de meiden van hun dromen voortaan uitklappen in groot formaat en de venusheuvel in full colour en tot in de diepste huidplooi bekijken. Geen loep meer nodig. De opmars van hardcore porno deed de rest.
Echter, de erotische ansichtkaart verdween niet helemaal uit beeld. In grote badplaatsen kun je ze nog steeds kopen. Al zijn ze nu meer humoristisch dan opwindend bedoeld. De welbekende strandnymfomanes met kapotgebleekte lokken die ons ‘hete groetjes’ wensen vanuit Salou of Scheveningen. Ook heb je nu – emancipatie! – kaarten met himbo’s die hun geoliede palingen in een string propten en in de branding liggen als een zeehondje met slecht haar.
Brits poezengeluk
En dan zijn er nog de kaarten met sexy stripfiguurtjes in allerlei compromitterende situaties die schuine teksten uitkramen. Deze zijn al bijna een eeuw zeer populair in Engeland. De Britten zijn dan ook meesters op het gebied van dubbelzinnige humor. Tijdens de thirties vlogen de zogeheten saucy seaside postcards jaarlijks met miljoenen over de toonbank. Belangrijkste producent was Bamforth. Deze firma uit West-Yorkshire begon reeds in 1910 met het maken van zulke kaarten. Makkelijk had de saucy seaside postcard het niet altijd. Begin jaren vijftig begon een toen zeer conservatieve Britse regering plots hard op te treden tegen iedereen die ze maakte of verkocht. De kaarten zouden “een morele verloedering” veroorzaken. In 1954 stond Donald McGill, de populairste tekenaar van stoute strandtafereeltjes (hij tekende er 12.000 waarvan wereldwijd 200 miljoen exemplaren werden verkocht), zelfs terecht voor het schenden van de Obscene Publications Act 1857. Hij werd schuldig bevonden en moest een boete van vijftig pond betalen. In het kielzog van deze uitspraak werden duizenden kaarten vernietigd, annuleerden winkels hun bestellingen en gingen diverse kleinere fabrikanten failliet. Na die heftige periode zou de saucy seaside postcard wel weer opkrabbelen, maar het niveau en het plezier van de jaren dertig en veertig werden nooit meer geëvenaard.
Originele tekeningen van Donald McGill brengen momenteel duizenden euro’s op, maar ook vroege erotische ansichtkaarten, met name die uit Frankrijk, zijn bij verzamelaars enorm in trek. Het loont dus om je ogen goed open te houden wanneer je een rommelmarkt bezoekt. De schalks kijkende mevrouw die zich langzaam uit haar bovenstukje pelt, kan zomaar een zeer zeldzaam exemplaar zijn en jouw volgende vakantie betalen.
Mocht je je nog afvragen hoe de ruzie met de preutse loketbeambte afliep: ze bleef bij haar standpunt. Spijtig genoeg voor haar was ze wel verplicht om ons een postzegel te verkopen zodat we de kaart zelf konden versturen. De harige stoeipoesjes zijn zonder verdere problemen aangekomen bij hun nieuwe bazinnetje. Miauw!
Erotic Postcards of the Early Twentieth Century
Nigel Sadler
Amberley Publishing
ISBN 978 14 456 5200 9
Prijs: € 15,10
amberley-books.com
Leuk wanneer je in de buurt bent: op het Engelse Isle of Wight vind je een museum dat volledig gewijd is aan de saucy seaside postcards van tekenaar Donald McGill: saucyseasidepostcards.com. Verder beschikt het Victoria and Albert Museum in Londen over een unieke verzameling erotische ansichtkaarten, 631 in totaal. Ze werden aan het museum gedoneerd door ene E.J. Dingwell. Deze Engelsman had zijn collectie keurig ingedeeld in de volgende categorieën: 1. General, 2. Nudes, 3. Prostitution, 4. Underclothes, 5. Seduction, 6. Sexual Activity, 7. Breasts, 8. Tongue, 9. The Buttocks, 10. Defecation, 11. Urination, 12. Phallic Scenes, 13. Symbolism, 14. Animals in Symbolism, 15. Changing Cards. Meer info: vam.ac.uk.