Spot de locatie van het schilderij
Waar in Delft schilderde Johannes Vermeer zijn schilderij Het straatje? Vorige week werd het raadsel opgelost. Het inspireerde ons tot een zoektocht naar de locaties van andere beroemde schilderijen. Soms is er veel veranderd, soms bijna niets.
Je moet over heel veel fantasie beschikken om de overeenkomsten te zien. Het ronde poortje is weg en ook de trapgevel die Johannes Vermeer in 1658 zag, is lang geleden afgebroken. En toch weet professor dr. Frans Grijzenhout, hoogleraar Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, het zeker. De Delftse Vlamingstraat (40-42) is de locatie van het wereldberoemde schilderij Het straatje. Grijzenhout baseerde zich hiervoor op De legger van de diepen der wateren binnen de stad Delft (ofwel Het Register op het kadegeld), een register dat vroeger werd gebruikt om kadebelasting te innen. In dat document staat een supergedetailleerde inventarisatie van alle huizen plus omringende gangen, steegjes en poorten.
De Penspoort is er nog, de rest moet je erbij fantaseren.
Kassa. Langs deze lange gracht viel er genoeg ‘kadebelasting’ te heffen.
“Het complete register telt zo’n vierhonderd pagina’s, maar na een uur of wat lezen bleven er vier potentiële plekken over,” vertelt hij in de Volkskrant. “Drie daarvan kon ik snel wegstrepen. De vierde betrof een plek aan de Noordzijde van de Vlamingstraat, een smalle gracht, waar twee huizen van ieder 6.30 meter breed stonden met daartussen twee gangen van 1.20 meter.” Meer onderzoek volgde. “Ik heb verkoopaktes en notarispapieren bekeken van de twee panden, maar ook van het huis in het steegje en het pand daar achter – alles bij elkaar zo’n drie kwart jaar werk, een flinke klus.” De hoogleraar stuitte op een aantal opvallende overeenkomsten die hem ervan overtuigden dat dit het perceel was dat Vermeer zo geïnspireerd had. Het ritme van de gevels, maar ook de ligging van de tuintjes en die van de achterhuizen en huizen daarachter. “Allen kwamen overeen met het register.”
Amerikaanse invasie?
Wat extra pleit voor zijn theorie is dat Johannes Vermeer de Vlamingstraat zeer goed kende. Zijn moeder en zus woonden in een huis schuin aan de overzijde van deze gracht (het zou zomaar kunnen dat hij onbespied vanuit hun huiskamer heeft zitten schilderen) en het rechterpand op het schilderij was eigendom van zijn tante, Ariaentgen Claes van der Minne. Een weduwe met vijf kinderen, leefde ze van de verkoop van pens (jummie, het water loopt ons in de mond). Het poortje in het midden van het tafereel stond dan ook bekend als ‘de Penspoort’. Hoewel er al vaker is geroepen dat de locatie van het schilderij gevonden was, zijn kenners ervan overtuigd dat de hoogleraar het raadsel definitief opgelost heeft. En dat heeft grote gevolgen voor de Vlamingstraat. Van een rustige gracht werd het een belangrijke hotspot. Geholpen door alle media-aandacht en een presentatie over de ontdekking van Het straatje in het Rijksmuseum (nog te zien tot en met 13 maart 2016), heeft Delft er een nieuwe trekpleister bij.
Is het vanaf nu gedaan met de rust in de Vlamingstraat? (Flickr/James Cridland)
Snacktime! Hopelijk gaat er in de steeg dan ook weer zo’n lekker penswinkeltje open.
En dat betekent voor de bewoners van de Vlamingstraat dat touringcars de komende jaren hordes toeristen over hun stoepjes gaan uitbraken. Irritant als kakelende Amerikanen ineens door je raam naar binnen staan te gluren en kakelen ‘how cute’ jouw keuken is? Zeker weten. Bewoonster Myra die in het rechterpand woont: “We zijn het al een beetje gewend. Mensen staan ook al te kijken naar onze bank, of als de poes op de vensterbank zit. Het hoort een beetje bij de binnenstad. Maar ik ga ze niet binnenlaten.” Toch is het ook begrijpelijk. Het blijft gewoon fascinerend om rond te lopen op plekken waar legendarische schilderijen geschilderd werden. Dichterbij hun beroemde makers kun je eigenlijk niet komen. Daarom gingen we op zoek naar de locaties van nog een paar werken. En dat is soms best even slikken.
Canaletto – Rivier de Theems met St. Paul’s Cathedral op Lord Mayor’s Day (ca. 1746)
De Italiaanse Canaletto (1697-1768) zou een rolberoerte krijgen als hij de skyline van Londen nu kon zien. De stad is sinds zijn bezoek drastisch veranderd. Meer lichtjes dan een gokkast.
In de zeventiende eeuw kon alleen St. Paul’s Cathedral de wolken krabben.
Nu moet hij het afleggen tegen kolossen als The Shard en The Gherkin. (Flickr/James Lenney)
Vincent van Gogh – Caféterras bij nacht (1888)
Eén van Vincents mooiste schilderijen en gelukkig, de sfeer is onaangetast. Strijk neer op dit terras in de Franse stad Arles en voel de hand van de meester. Je zit gewoon in zijn schilderij!
Iets meer tafels en commercie, maar zelfs het licht bleef hetzelfde. (Tones and Tints)
Vincent van Gogh – Het gele huis (1888)
Slecht nieuws: in 1944 verwoestte een vliegtuigbom een deel van de bebouwing op de Place Lamartine in Arles, waaronder het huisje dat Van Gogh huurde (voorgrond). Snik, dag magie.
Een bom maakte een einde aan dit idyllische tafereeltje.
Maar het grote pand achter het gele huis en de spoorbruggen bleven overeind. (Flickr/Tony Hisgett)
Gerrit Adriaenszoon Berckheyde – De Dam in Amsterdam (1668)
We kregen er een monument bij en er verdween een waaggebouw (koning Lodewijk Napoleon vond dat het zijn uitzicht vanuit het paleis bedierf), maar verder? De Dam is nog altijd (te) druk.
De oude Waag. Tot 1808 stond er op de Dam nog iets heel erg in de weg.
Anno 2015 barricaderen toeristen en levende standbeelden het uitzicht. (Flickr/Dustin Hackert)
Henri de Toulouse-Lautrec – Dans in de Moulin Rouge (1890)
Dat je in de Moulin Rouge vroeger flink uit je dak kon gaan, bewijst dit topstuk van Toulouse-Lautrec. Uitgaan kun je er nog steeds, maar het is wel stukken keuriger geworden.
“Ik heb over twee dagen pas mijn wekelijkse bad, daarom laat ik de boel zo even luchten!”
Nette boel. Woest daggeren tegen de oude pilaren? Doe maar niet. (Moulin Rouge)
Francisco de Goya – De prairie van San Isidro (1788)
Als Francisco de Goya zijn schilderij van Madrid tegenwoordig over moest doen, zou hij een hele andere titel moeten kiezen. Wij hebben wel een suggestie: De betonjungle van San Isidro.
De kleine huisjes en mensjes op de prairie.
Weg met al dat duffe groen. Beton is veel rustgevender. (Flickr/Orse)
Claude Monet – Station Saint-Lazare, aankomst van een trein (1877)
Monet had iets met station Saint-Lazare in Parijs, want hij wijdde er maar liefst twaalf doeken aan. Dit is het grootste. De rook is sindsdien opgetrokken, maar de treinen blijven arriveren.
Waren treinen als gratis drugs voor Monet en werd hij high van de geur van verbrande kolen?
Welkom in het heden. Veel schoner en gelijk veel minder sfeervol. (Flickr/Hans Porochelt)
Gustave Caillebotte – Straat in Parijs, regenachtig weer (1877)
De romantiek van de regen werd prachtig verbeeld door Gustave Caillebotte. Hoe zou hij Place de Dublin anno 2015 geschilderd hebben? Mensen op de scooter met hun plu in de hand?
“Wat gaat die koets hard zeg. Ik vermoed dat-ie wel tien kilometer per uur rijdt.”
Op Place de Dublin wordt nu meer getoeterd dan geflaneerd. (Flickr/Rodney)
Johannes Vingboons – Gezicht op Nieuw Amsterdam (1665)
Hoe Johannes Vingboons New York (toen Nieuw Amsterdam) zag? Zoals terroristen de stad het liefst weer zien: plat. Gelukkig komt die tijd nooit meer terug. This Big Apple is here to stay!
New York in de begindagen: de Drentse Heide was bruisender.
Dat in Manhattan koeien graasden, je kunt het je niet meer voorstellen. (Curimedia photography)
Deel dit artikel!
Gerelateerde berichten
75 jaar vrijheid: enkele goede oorlogsboeken →
Een dressoir dat schatjager Drew te gek zou vinden →
Een weekend lang genieten van Liesbeth List →
